HÜDAVENT HATUN TÜRBESİ - NİĞDE

 

Niğde  Hüdavent Hatun Türbesi

Kapadokya Bölgesi’ nin güney sınırı Niğde’ ye geldiğinizde Friglerden Selaçuklu’ lara kadar pek çok medeniyetin  izlerini görmeniz mümkündür.  Niğde’ nin tamamı adeta bir açık hava müzesi görünümündedir. Şehrin tam merkezinde, Niğde Belediyesinin yakınında  bulunan Hüdavent Hatun Türbesi de bunlarda biridir.

Türbeye yaklaştığınızda, sekizgen prizma gövdesi, yüksek kaideli türbesi, piramidal külahı, muhteşem taş işçiliği ve bezemeleriyle Türk Mezar Mimarisinin benzersiz örneği karşısında söylenecek söz bulamayacaksınız. Türbenin kuruluşunda hemen hemen tüm kültürlerde cennetle ilişkilendirilen sekiz sayısının temel alındığı yapıda kıvrımlı dallar arasına işlenmiş çok sayıda kabartma insan maskına ilk defa bu yapıda rastlanmaktadır.

Türbeyi,1312 yılında kendisi için yaptıran ve  1332 yılında öldüğünde kendi türbesine  defnedilen Hüdavent Hatun,  Anadolu Selçuklu Devletinin tüm yıkılıp dağılma aşamalarını yaşamış, arkasında romanlara konu olacak bir bir yaşam hikayesi bırakmıştır.

Selçuklu Sultanı IV. Rükneddin Kılıç Aslan’ ın kızı olarak dünyaya gelen Hüdavent Hatun, Anadolu Selçuklu Devleti’ nin zor zamanlardan geçtiği dönemlerde büyümüş, Selçuklu Sultanı olan babasının sıkıntı ve üzüntülerine tanık olmuştur. 1075 yılında Süleyman Şah tarafından kurulan Selçuklu devleti, 1200’ lü yıllarda Moğol akınları ile yıpranmış, devlet içerisinde beylikler sorunları yetmezmiş gibi, 1243 yılında Kösedağ Muharebelerinde yenilerek İlhanlı’ lara yıllık haraç ödemeye başlamışlardır.. Sınır savaşları, Beylik sorunları ile iç siyasi olaylar Anadolu Selçuklu Devletini günden güne yıpranırken Sultan IV. Rükneddin, İlhanlı Hakanı Abaka Han’ ın isteği ve onayı ile öldürtülmütür. Babasının bir entrikayla öldürtüldüğü yetmiyormuş gibi Hüdavent Hatun, İlhanlı Hakanı Abaka Han’ ın oğlu Argun Han ile evlendirilmiş ve İlhanlı Sarayına gelin gitmiştir..

Ancak kocası Argun Han’ ın 1291 yılında ölmesi üzerine yurduna dönebilmiş, Anadolu Selçuklu Devletini yıkılıp dağılışa götüren tüm olaylara tanıklık etmiştir. İşte Kendisinin yaptırdığı bu anlamlı türbe Selçukluların tarih sahnesinden çekildiği o günlerde inşa edilmiştir.

Türbenin kuzeybatı cephesinin kemerli bölümünde gözünden  akan  bir  damla  yaşla  tasvir  edilmiş  Hüdavend  Hatun’u simgeleyen  taçlı  kadın  başı  ve  hemen  alt  yanında  bulunan  aslan kabartması türbenin bir hanedan üyesine ait olduğunu ilan etmektedir.

Kümbette Hudâvend Hatun (1332), Emîr Şücâüddin’in kızı Paşa Hatun (1340) ve Osmanlılar’ın bir Niğde sancak beyinin kızı Belkıs Hanım’a (1563) ait üç mezar taşı bulunmaktadır.

700 Yıldır ayakta olan ve Türk mitolojisinin, hem de islam öncesi Türk ikonografisinin bir çok unsurunu üzerinde barındıran türbe,  aynı zamanda Selçuklu hükümdarlık sembolü olan çift başlı kartal ve huma kuşu motifleriyle süslü,  Anadolu Selçuklularından kalan eserler içerisinde eşi benzeri olmayan bir yapıdır.