ÖZKONAK YERALTI ŞEHRİ

 

Özkonak Yeraltı Şehri

Özkonaklı bir çiftçi, 1972 yılında bahçesini suladığı suyun devamlı bir yerlere sızdığını ve azaldığını farketmeseydi belki bugün “Özkonak Yeraltı Şehri” halen bilinmiyor olacaktı.

 Uzun zamandır sulama suyunun bahçeye ulaşıncaya kadar çok eksildiğinin farkındaydı  Özkonaklı çiftçi ve kaçağı bulmaya kararlıydı. Aramaya  ürünlerini sakladığı ve soğukhava deposu olarak kullandığı kaya oyma mağarayı köşe bucak incelemekle başladı.  İnceleme  Yeraltı Şehri’ nin bulunması ile sonuçlandı. Belediye’ nin desteği ve yöre halkının yardımıyla yeraltı şehrinin 3 katını temizlemeyi başardılar. 1992 yılında ise kamulaştırılarak Turizm Bakanlığına devredildi. Böylece Kapadokya Bölgesindeki Yeraltı Şehirlerine bir yenisi daha eklenmiş ve yer yıl binlerce yerli yabancı turistin ilgi ile ziyaret ettiği bir yer halini almıştır.

Avanos ilçesine bağlı Özkonak Kasabası,  Nevşehir’ e 35 Km. Avanos’ a 14 Km. uzaklıkta, İdiş Dağı’ nın düz eteklerineki vadiye  kurulmuş, asıl adı Genezin olan büyük ve tarihi bir kasabadır.

Ne zaman yapıldığı kesin olarak bilinmeyen Özkonak Yeraltı Şehrinin, insanı hayrete düşürecek farklı mimari yapısıyla 4. Yüzyıla kadar uzanan bir tarihi olduğu, Roma zulmünden kaçan Hristiyanların  bu yeraltı şehirlerine sığındıkları ve Bizans Döneminde yoğun bir şekilde kullanıldıkları bilinmektedir.  Özkonak Yeraltı Şehri, savaşlar ve saldırılar sırasında sığınak görevi görmesinin yanında  diğer yeraltı şehirlerinden farklı olarak kapı olarak kullanılan sürgü taşları üzerindeki ok ve mızrak atma deliklerinden ve düşmana kızgın yağ dökme yerlerinden, yalnızca güvenlik ve savunma değil saldırı amaçlı da kullanıldığı görülmektedir.

Bölgeyi oluşturan tüf tabakalarının yumuşak olması ve kolay işlenmesinden, Mısır Piramitlerini aratmayacak  bölümler, gizli geçitler ve odalar yapılmıştır. Yeraltı Şehrinin girişi ahır olarak hayvanlara ayrılmış, alt katlar apartman daireleri gibi  odalara ve geniş salonlara ayrılmış, çok amaçlı kullanılabilecek şekilde oda ve odacıklara bölünmüştür. Dikkat çeken bir başka özellikte, her kat geçişinde oldukça büyük ve ağır, değirmen taşını andıran teker şeklinde sürgü taşlarının olmasıdır. Bu sürgü taşları ağır olmalarından dolayı açılması çok zor kütlelerdir ve bu taşların üzerindeki bazı deliklerin gözetleme, ok veya mızrak atmak için kullanıldığı düşünülmektedir.

Yeraltı Şehrinde ayrıca  8 su kuyusu, 3 havalandırma bacası,  4 mezar odası  ve tek bir kişinin ilerleyebileceği dar tüneller  ile hapishane veya zindan olarak kullanıldığı düşünülen basık tavanlı karanlık odalar bulunmaktadır.  Özellikle 4. Katta bulunan bu gibi yerlere klostrofobisi ve kalp hastalığı olan ziyaretçilerin girmemeleri  gerekmektedir.

Özkonak Yeraltı Şehri’ nin, Kapadokya Bölgesindeki diğer yeraltı şehirlerine göre daha küçük olmasına rağmen mimari açıdan daha üstün olduğu bir gerçektir, gerek dışarıyla, gerekse katlar arasında haberleşmeyi sağlayan  5-10 cm arasında değişen dar ve uzun delikler, gözle görülemeyecek kadar ince oyulmuş kılcal hava bacalarının nasıl yapıldığı ve hava geçirgenliğinin sırrı bugün bile çözülebilmiş değildir.

Günümüzde 4 katı ışıklandırılmış ve ziyarete açık durumdadır. Geç Hitit Döneminin,Perslerin ve Helenistik dönem Roma İmparatorluğunun , Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinin izlerini taşıyan  bu zengin coğrafya, kimbilir daha ne sırları ve yeraltı şehirlerini saklıyordur bağrında.